Tüm Plastik firmasının sahibi Sn. İbrahim Hakkı Uysal (Makine Yüksek Mühendisi)‘ın “Yüzme havuzu pompalarının yerleştirilmesi ve kullanılmasında dikkat edilecek hususlar” konulu yazısını aktarayım.
Dışarıdan suya enerji vererek, giriş enerjisinden daha büyük bir enerji ile çıkmasını sağlayan makinelere POMPA denir.
Havuzlarda istenen su niteliklerini aynı seviyede tutmak için devamlı sirkülâsyona, dolayısıyla bu işlevi yapacak pompaya ihtiyaç vardır.
Pompa; suyun havuzdan filtreye, ısıtıcıya, besleyicilere ve tekrar havuza devamlı akışını temin eder.
Havuzlarda genelde santrifüj pompalar kullanılır.
Boru tesisatı ve yukarıda belirtilen sistem elemanları tüm parçalar devridaim akışına karşı direnç oluşturur.
Bu direnç basma yüksekliği gibi metre su sütunu (mss) olarak ifade edilir.
Bu dirence karşılık pompa, bir akış temin eder.
Tesisattan saatte metre küp olarak geçen su miktarına debi denir ve m3/saat olarak ifade edilir.
Pompa, sistemin bu direncini yenecek gerekli debiyi temin edecek şekilde seçilmelidir.
Her pompanın basma yüksekliğine bağlı debi diyagramı vardır.
Pompa tipi bu diyagramdan seçilir.
Bu diyagramdan anlaşılacağı gibi sistem direnci ne kadar düşükse, pompanın ürettiği akış o kadar büyük olur.
Tersine direnç ne kadar büyükse akış o kadar küçük olur.
Bu sebeple santrifüj pompa, temiz filtre ile çalıştığında filtrenin pis olduğu zamana oranla daha fazla akış üretir.
Çıkış vanası kapatıldığında en büyük direnç gösterilmiş, akış kesilmiş olur.
Pompa çarkı sadece suyu çalkalar, pompanın istediği enerji en küçük miktardadır.
Bu sebeple büyük bir santrifüj pompanın ilk çalıştırılmasında elektrik devresinin zorlanmaması istenirse pompanın çıkış vanası kapatılmalı, pompa tam devrini aldıktan sonra açılmalıdır.
Bütün pompa üreticileri pompanın çalıştırılmasında basma tarafı vanasının kapalı pozisyonda olmasını tavsiye ederler ve böyle olmalıdır.
Bu pozisyonda elektrik motoru en az enerjiyi çeker.
Vana kapalı iken, pompa içindeki basıncın en yüksek değerde olması sizi yanıltmasın. Pompa su basmadığı için güç çekilmemektedir.
Motor, suyu çalkalama, kendi sürtünmesi ve iç kaçakları dışında bir iş yapmamaktadır.
Pompa tam devrini aldıktan sonra vana yavaş yavaş açılarak devreye su verilmelidir.
Altını çizerek şunu bir defa daha söyleyelim, pompanın emme tarafı vanası hiçbir şekilde kapatılmamalıdır.
Bu vana sadece arıza halinde pompayı sökmek içindir.
Eğer bir debi ayarı yapılacaksa sadece basma tarafı vanasından ayar yapılabilir.
Pompa çalıştıktan sonra basma tarafı vanasını açmayı unutursak su devamlı çalkalama ve sürtünme neticesinde aşırı ısınacak, pompayı tahrip edecektir.
Unutma tehlikesi söz konusu ise küçük çaplı bir boru ve vana ile basma vanasının iki tarafı baypas yapılabilir.
Pompaları emiş yapılacak su kaynağının olabildiğince yakınına yerleştirin, mümkünse direkt bağlayın.
Son fittings ile pompa girişi arasına en az boru çapının beş katı uzunlukta düz boru yerleştirin.
Emiş hatlarından hava emilmesi önlenmelidir.
Titreşimi ve gürültüyü önlemek için pompanın emiş ve çıkış tarafına kompansatörler koyun.
Pompayı zeminden yüksek sehpa üzerine titreşim söndürücü lastiklerle monte edin. Giriş ve çıkış borularının ağırlığı pompaya yüklenmemeli, pompaya ağırlık taşıtılmamalıdır.
Boruların ekseni kelepçelerle pompanın giriş ve çıkış eksenine getirilmeli, rakorlar boruları çektirip eksene getirme aracı olarak kullanılmamalıdır.
Zorunlu olmadıkça pompaya emiş yaptırmayın.
Üç metreden fazla emiş yüksekliği tavsiye edilmez.
Pompa emiş su seviyesi pompa seviyesinden aşağıda ise emiş hattı en alçak noktadan, pompa girişi itibarî ile sürekli yukarı doğru meyilli olmalıdır.
Pompa emiş su seviyesi pompa seviyesinden yukarıda ise pompa emişi yönünde devamlı aşağı doğru tesisat döşenmelidir.
Her hangi bir noktadaki ters meyil hava cepleri oluşturur.
Emilen su seviyesinin pompa emişinden aşağıda olması, emiş hattının uzunluğu, boru çapının küçük seçilmesi, ön filtre süzgecinin küçük ve kirli olması emme hattındaki diğer elemanlar pompa çarkının emiş kesitindeki net pozitif yükün düşmesine ( NPSH – Net Pozitive Suction Head ) bu da kavitasyona sebep olur.
Kavitasyon pompa çarkını kısa sürede tahrip eder.
Pompa emiş hatlarında kesinlikle küçük çaplı boru seçilmemelidir.
Pompanın giriş ve çıkış çapları boru seçiminde bir ölçü değildir.
Pompa emiş hattının pompa girişinden 1” büyük seçilmesi tavsiye edilir.
UHE talimatı No: 1 ‘de (TS11899) pompa emiş hatları için maksimum hız 1.5 m/sn., basma hatları için maksimum hız 2.5 m/sn. olarak verilmektedir.
Pompayı kuru ve taze hava sirkülâsyonunun olduğu yere yerleştirin.
Kapalı alana yerleştirilen pompanın motor soğutma fanı taze hava alamazsa kendi üzerinden geçen sıcak havayı tekrar motora verir, motor soğuyamaz.
Yüksek sıcaklıklarda çalışma, yalıtımda daha hızlı bozulma oluşturur.
Bu da motorun ömrünün kısalması ile sonuçlanır.
Elektrik kablosunun kesiti motor gücüne uygun seçilmelidir.
Düşük voltaj, ihtiyaç olan gerekli gücün temini için ekstra amperin çekilmesine, bu da motorun aşırı ısınmasına sebep olur.
Elektrik motoru termik röle ile korunmalı ve topraklanmalıdır.
Pompa motoru çalıştırılmadan önce soğutma fanı tarafından mil elle döndürülerek pompada herhangi bir cisim olup olmadığı anlaşılmalıdır.
Pompalar kesinlikle susuz çalıştırılmaz.
Mekanik seramik salmastralı pompalarda grafit parça seramik yüzeye yay kuvveti ile devamlı bastırılır ve dönme sırasında bu şekilde sürtünme sızdırmazlığı temin eder.
Elektrik bağlantısından önce tesisatta su olsun veya olmasın ön filtreyi su ile doldurun.
Genelde elektrik bağlantısı sırasında motorun dönüş yönünü görmek için pompalara su koymadan tecrübe çalıştırmaları yapılmaktadır.
Böyle bir çalıştırmada dakikada 3000 defa dönen pompanın, salmastrası aşırı ısınır. Salmastranın contaları ve plastik yuvası tahrip olur.
Daha yeni havuzu devreye almadan, pompa bozulmuş olur.
Havuzun süpürülmesinde pompanın emişinden istifade edildiği sistemlerde de bu hal görülmektedir.
Havuzun süpürgesi ve hortumu havuza sokulmadan pompa çalıştırılmakta, hava emen pompada yukarıdaki duruma sebebiyet verilmektedir.
Emme tarafındaki vanası kapalı olarak çalıştırılan pompalarda da aynı arıza söz konusudur.
Böyle bir arıza halinde pompanın motoru ile plastik kapağın hemen altından su
damlamaya başlayacaktır.
Ön filtrenin şeffaf kapağından bakıldığında çalışmakta olan pompada hava kabarcıkları ve hava boşluğu görülmemelidir.
On filtre sepetinin kirliliği pompayı oldukça zorlar, debinin düşmesine ve kavitasyona sebep olur, sık sık temizlenmelidir.
Donma tehlikesi olan yerlerde tahliye tapası açılarak pompadaki su boşaltılmalıdır.
Hiçbir bakım istemeyen mekanik salmastralı pompalar yukarıdaki hususlara dikkat edilerek çalıştırıldığında size senelerce hizmet verebilir.
